Waarom je het ene verdriet (hartzeer) niet met het andere kan vergelijken

Verdriet? Hartzeer? Ja, dat heb ik zeker gehad. En nog steeds. Het ontzettend rauwe, misselijkmakende verdriet zoals ik dat heb gevoeld. De blinde paniek, het niet kunnen functioneren, jezelf voortslepen van het een in het ander en het gewoonweg niet kunnen beseffen dat dit daadwerkelijk aan het gebeuren was. Van die bewuste week in mei van 2018. Dat ervaar ik – gelukkig – niet meer zo heftig. Aan de andere kant is het gat dat in mijn hart is geslagen er nog steeds.

Hartzeer, een gat in mijn hart

Gat in je hart? Ja, absoluut. Pas als iemand er niet meer is, besef je hoe ontzettend belangrijk die persoon voor je was (en is). Groot verdriet. Hartzeer. Wat nooit meer overgaat. Want zoveel verdriet betekent ook dat je ontzettend veel van iemand hebt gehouden. Je leert er hopelijk uiteindelijk mee omgaan. En wat is ‘ermee omgaan’ eigenlijk? Want er gaat geen dag, geen moment voorbij dat ik niet aan haar denk. Aan mijn moeder. Aan wie ze was en wat ze voor mij vertegenwoordigde. Ik kwam letterlijk uit haar buik, ben in haar gegroeid en met haar opgegroeid.

Het grote verdriet

Dat het niet allemaal altijd pais en vree is geweest, doet niets af aan het grote verdriet. Het grote gemis. Hartzeer. Het is er en het blijft er. Ik voel het letterlijk in mijn hart. Als ik naar haar foto kijk. Of denk aan een gebeurtenis in mijn leven. Maar ook terwijl ik aan het rijden ben en ineens in de bocht naar de snelweg een zonnestraal zie verschijnen. Of als ik kook en denk aan hoe ontzettend fijn en klein mama het zou snijden. Of toen ze vertelde (op een lieve manier trouwens) dat ik een ‘luie huisvrouw’ zou worden omdat ik de voorkeur gaf aan kipfilet in plaats van een hele kip van de poelier.

Mooie herinneringen aan mama

Maar ook later in het leven van mijn kleine meisje, toen ze om de week een dag bij ons thuis kwam om met Mila te spelen, zodat ik kon werken en ze zo blij was met alle ‘restjes’ die ze meekreeg van mijn avondeten-maaksels. Ze genoot ervan dat ik wel het een en ander uitprobeerde, terwijl zij dat zelf eigenlijk nooit meer deed, maar kookboeken bleef lezen als romans. Maar ik ervaar ook gemis als ik denk aan de moeilijkheden die we hebben gehad en overwonnen. Of de moeilijke momenten in mijn leven waarvan ik dacht dat zij die nooit zou begrijpen. En ze dan juist daarin mijn steun en toeverlaat was, mijn rots in de branding.

Mijn moeder is in mijn hart

Hartzeer, pijn, verdriet. Mijn moeder is er niet meer. Alhoewel ze voor altijd in mijn hart zal voortleven en ik iedere dag met haar praat. Op mijn speciale plekje of tegen de foto. Zal ze nooit meer langskomen, als persoon. Als mens. Begrijp mij niet verkeerd. Ik voel haar aanwezigheid zo nu en dan. Bij levensvragen stel ik mijzelf altijd voor wat zij dan zou zeggen. En dan voelt het alsof ze er nog is. Wishful thinking of haar ziel die antwoordt? Wie zal het zeggen. Ik geloof in het laatste.

Alleen voelen in het verdriet

Waar ik mij in het begin zo alleen voelde in mijn verdriet, mijn hartzeer – natuurlijk heb je jouw dierbaren die er nog wel zijn en er ook voor jou willen zijn – in uiterste paniek en tegelijkertijd in een vreemd soort berusting. Werd dat later eigenlijk nog erger. Pas op dat moment merk je namelijk wie er daadwerkelijk voor je is en wie niet. En daarop terugkomend, dat was mijn ervaring op dat moment. Want enkele wijze woorden die ik ook nog hoorde was dat je nooit weet waarom iemand op een andere manier reageert dan jij.

Iedereen reageert anders op de dood

Ik kon echt boos worden op mensen, omdat ze niets van zichzelf lieten horen. Of – als je ze onverwachts zag – je ontweken of erger nog, vooral niets zeiden over je verlies. Maar weet jij waarom iemand zo reageert? Misschien is het wel te moeilijk om er iets over te zeggen. Hebben ze zelf een groot verlies geleden. Of is het simpelweg te ver van hun bed om er iets mee te kunnen. Maakt dat hen tot een slecht mens? Nee. Het is zoals het is. En het zegt misschien ook wat over mij.

Jezelf alleen voelen…

Namelijk dat ik vond dat ik alleen in de wereld stond met mijn grote verdriet. Anderen hadden nog wel hun moeder en ik niet. Onrechtvaardig? Zo heb ik dat – heel eerlijk gezegd – soms wel ervaren. En dat is natuurlijk niet eerlijk. Onaardig zelfs. Ik rechtvaardig het maar met dat ik toen zó overrompeld was en letterlijk van de wereld. Iets anders dan opstaan, naar het ziekenhuis gaan en om de dag ’s nachts bij mama slapen was er even niet. Mijn leven stond in het teken van dat en alleen maar dat. Iets anders kon ik er eenvoudigweg niet bij hebben.

Waarom je het ene verdriet niet met het andere kan vergelijken

Om terug te komen op de titel. Wat bedoel ik daar precies mee? Onlangs werd ik geconfronteerd met het grote verdriet van iemand anders. Hij zit nog middenin het grote verdriet. Dat schept aan de ene kant een band (je weet allebei hoe ontzettend erg het is) en aan de andere kant ook weer niet. Want deze persoon maakte – geheel goed bedoeld overigens. Ik denk oprecht niet dat hij mij wilde kwetsen – de opmerking dat zijn verdriet erger was dan dat van mij. Gelukkig ben ik niet meer de persoon zoals ik die jaren geleden was, met het reactievermogen van destijds. Want auw, dit kwam binnen en deed mij zó’n pijn.

Elk verdriet, elk leed is erg

In dit geval drong ik mijn tranen terug, slikte mijn verdriet in en antwoordde iets neutraals. Ondertussen zijn verdriet respecterend en accepterend. Maar van binnen ging er iets een klein beetje stuk. En dat is mijn punt. Verdriet kun je niet met elkaar vergelijken. Het een is niet erger dan het ander. Want het gaat toch om jou? Om jouw verdriet? Is het erger om een nog niet volgroeide baby in je buik te verliezen of een baby die al een paar maanden bij je heeft geleefd? Iedereen zal er ongetwijfeld een mening over hebben. Ik zeg: laat het bij diegene die het verlies heeft geleden. Je kunt eenvoudigweg niet voelen hoe iemand zich voelt. Elk verdriet is erg.

Laat iedereen in zijn waarde

Heb ik de wijsheid in pacht? Nee. Ik durf zelfs niet uit te spreken wat het ergste van het ergste verdriet voor mij zou zijn. Dat hoeft ook niet. Want verdriet is aan de ene kant universeel, aan de andere kant is het voor iedereen anders. Los van het ‘soort’ verdriet (ouder, partner, kind, baby) gaat iedereen er anders mee om. Daarover oordelen is iets wat we nooit zouden moeten willen, nooit zouden moeten doen. Laat iedereen in zijn of haar waarde, met zijn of haar verdriet.

Verdriet van een ander ‘minder of meer’ maken, wat vind jij daarvan?

Tot de volgende keer.

Rory Blokzijl