Hoe omgaan met de dood verandert met de leeftijd van een kind

Omgaan met de dood voor een kind? Ga er maar aanstaan. Jullie weten het waarschijnlijk nog wel. Toen mijn moeder in 2018 onverwacht en binnen hele korte tijd overleed was ik – volop in het verdriet – ook nog bezig uit te zoeken hoe ik mijn eigen kind (van destijds zes jaar) daarmee om kon laten gaan. Hoe gaat een jong kind om met het verlies van een dierbare Oma? Wat is wijsheid in wat je een kind meegeeft van het proces van ziek zijn en overlijden, van de opbaring tot aanwezig zijn bij de uitvaart van een dierbare?

De dood en het effect daarvan op een kind

Gelukkig is er online genoeg informatie te vinden – tip: lees dit artikel – en kun je daaruit voldoende halen om het toe te passen op je eigen situatie. Heel eerlijk weet ik nog goed dat ik destijds zó intens veel verdriet had van het overlijden van mijn moeder – ook door de manier en snelheid waarop het allemaal was gegaan – dat ik mij nu nog weleens afvraag hoe mijn gedrag op mijn dochter is overgekomen. Wat ze daar precies van heeft meegekregen en hoe ze dat heeft opgepakt.

Overgaan in plaats van overlijden

Inmiddels zijn we weer vier jaar verder en merk ik dat ik in de loop der jaren wel anders in het leven ben komen te staan. Ik weet nog goed dat een van de eerste kennissen die reageerde op het overlijden van mama, iemand was waar ik niet altijd even goed mee ‘klik’. Maar de manier waarop zij erover sprak, over het overlijden van mama sprak mij zo aan. Zij had het over dat mama was “overgegaan“. Dat is een dierbare uitspraak die ik inmiddels koester.

Omgaan met de dood voor een kind

Zo probeerde ik het nu ook uit te leggen aan mijn dochtertje. Ze is inmiddels 10 jaar en dat is toch heel anders dan wanneer je 6 jaar bent. Want hoe kinderen omgaan met de dood, is per persoon zo verschillend. En zelfs de fase waarin een kind zich bevindt kan veel uitmaken. Toen we onlangs het nieuws hoorden dat de man van de moeder van H. (ook echt een Opa voor Mila) snel zou overlijden was er meteen verdriet en tranen. Bij ons als ouders, maar ook bij Mila als kleindochter. Mijn gevoel vertelde mij dat ik er meer mee moest doen dan puur alleen het te vertellen.

Hoe ga je daar dan mee om?

Ik vroeg haar bij mij te komen zitten en ik vertelde haar dat het mij goed leek om het er even over te hebben met ons tweetjes. Dat ik mijzelf realiseerde dat ik destijds in 2018 – toen mijn moeder (en haar Oma) overleed – heel erg overstuur ben geweest en daardoor misschien niet alles even goed aan haar had uitgelegd. Ik vroeg haar nu of ze eigenlijk nog vragen had. Over wat er alweer vier jaar geleden met Oma is gebeurd. Over het korte (en snelle) ziektebed. En over alles dat erna is gebeurd.

Omgaan met het overlijden van / het ‘overgaan’ van Opa

Vervolgens hebben we het over Opa gehad. Over wie hij was, wat er is gebeurd, dat hij snel zou overlijden en of ze daar nog vragen over had. Al pratende kwam ik erachter dat ze zich hem graag wilde herinneren zoals ze hem altijd zag. En eigenlijk voelde ik al aan dat ze ditmaal bij een eventuele opbaring liever niet wilde kijken. En dat is natuurlijk helemaal goed. Wel heb ik gevraagd of ze graag iets anders wilde doen of zeggen. Dat bleek het maken van een mooie tekening te zijn, die ze het liefste in de kist bij Opa erbij wilde doen.

Spiritueel omgaan met verlies

Op een andere manier omgaan met verlies? Ook iets dat ik heb gedaan. In mijn beleving is het spirituele ook heel belangrijk. Ik geloof erin om in verbinding te blijven, zowel met jezelf als de overledene. En ik denk dan ook echt dat – wanneer je openstaat voor meer dan alleen het pure en rauwe verdriet – er ruimte is voor verbinding. Voor het voelen dat iemand nooit helemaal weg is. Maar altijd bij je kan zijn, om je heen. Niet alleen in je hart, maar ook daadwerkelijk in verbinding met jou.

Ik heb de wijsheid niet in pacht

Zo zie je maar. Je hebt de wijsheid niet in pacht (ik zeker niet). Waar mijn handelen goed voelde toen ze 6 jaar was, hoeft dat niet per definitie de juiste benadering te zijn op een latere leeftijd. Artikelen en uitspraken van anderen hoeven ook niet de enige waarheid te zijn. Het allerbeste is en blijft – denk ik – om goed te kijken én te luisteren naar je kind. Jij kent hem of haar het beste. Je kind laten praten over gevoelens, maar tegelijkertijd ook hem of haar de ruimte geven om concrete vragen te mogen stellen is voor mij persoonlijk het allerbeste.

Hoe ga jij om met de dood? En hoe vertaal je alles wat er gebeurt daar omheen naar je kind?

Tot de volgende keer.

Rory Blokzijl