Hoe beland je aan de onderkant van de maatschappij?

Soms gebeurt er iets op een dag, wat je bijblijft. Als je met het openbaar vervoer reist, kom je van alles tegen. Zo viel mijn blik – net als eerder, maar toen was het nog winter – op een dakloze man. Zijn te grote broek zonder riem ophijsend, voelend in de prullenbakken. Iemand die – zoals ik het zie –  onderaan de maatschappij is beland. 

Hoe kan dit gebeuren?

Hoe gebeurt dat eigenlijk? Dat je aan de onderkant van de maatschappij belandt? Verkeerde keuzes gemaakt in je leven? Of is het gewoon ‘bad luck‘? En hoe is het eigenlijk überhaupt mogelijk? Zijn er niet genoeg vangnetten? Welke mazen zijn er binnen onze maatschappij, waar je als mens blijkbaar doorheen kan vallen?

Wiens schuld is het eigenlijk?

En hebben wij – als medemens – daar ook een aandeel in? Want negeren wij deze mensen niet te makkelijk? Besteden we wel genoeg aandacht aan mensen die buiten de boot vallen? Mensen die – al dan niet door hun eigen ‘schuld’ – niet meer meetellen in de maatschappij? En hoe heftig is dat? Om te praten over mensen die niet meer ‘meetellen’. Ik vind het nogal wat.

Schielijk wegkijken is makkelijker?

Het zit mij dwars. En tegelijkertijd intrigeert het mij. Hoe is het in deze – ogenschijnlijk welvarende – maatschappij mogelijk om zonder vaste woon- en verblijfplaats, zonder degelijke kleding, schoeisel, eten en drinken te eindigen? En waarom kijken we schielijk weg? In plaats van iets te doen? Is het makkelijker om weg te kijken? Want als je niet kijkt is het er niet meer. Of heeft het meer met taboe-issues te maken. Of – want dat is ook mogelijk – interesseert het je gewoon niet? In een wereld die soms wel wat narcistischer en oppervlakkiger lijkt te worden zou dat laatste ook zomaar kunnen.

Wat kán je doen?

Brengt mij meteen bij het volgende probleem. Wat kán je eigenlijk doen? Want weet je iets over de achtergrond van iemand? Waarom zit hij niet in een opvanghuis? Is hij wellicht verslaafd? Fysiek of mentaal ziek? Er uit gegooid? Vrijwillig eruit gelopen? Wat is de achtergrond van deze persoon? Allemaal vragen, waar je geen antwoord op krijgt als je geen contact zoekt.

Op blote voeten in de winter

Toegegeven. Ik heb het ook (nog) niet gedaan. Afgelopen winter – toen het echt steenkoud was en ik de bewuste man eerst in een slaapzak op een bank (buiten!) van het treinstation zag liggen en hem even later op blote voeten in de lokale supermarkt zag lopen – zocht ik spontaan thuis wat spullen bij elkaar. Om hem vervolgens niet meer te kunnen vinden. Ik zit ermee. Ik denk erover na. Maar ook … ik vergeet weer…

Weer deed ik niets

Onlangs zag ik hem opnieuw. En weer deed ik niets. Wat ik wel deed was nadenken. Bewustwording van de wereld waarin wij leven. Onze maatschappij. Aan de ene kant mensen die wegkijken. Mensen die afval lukraak op straat mikken. Vloeken. Spullen kopen alsof het wegwerpmateriaal is. Oppervlakkig. Gekunsteld. Aan de andere kant ongetwijfeld ook mensen. Die er wèl mee bezig zijn. En iets doen. Of (nog) niets concreet doen, maar er wel gericht over nadenken – net zoals ik.

Dit is confronterend, juist in deze maatschappij

Ik baal ervan. Het zorgt ervoor dat ik mij ongemakkelijk voel. Want dit is natuurlijk behoorlijk confronterend. Jij hebt alles en hij heeft niets. Wat wil je eraan doen maar ook wat kán je eraan doen? Hoe haal je iemand van de straat af? Kán je iemand een nieuwe start, een tweede kans geven? En wíl die persoon dat überhaupt?

Iets met gezien worden

Dan denk ik ook weer terug aan hoe mijn moeder handelt. Mijn moeder, die mij onlangs vertelde dat ze al jaren een aantal mensen afloopt. Die op straat wonen. Of die de straatkrant verkopen. Wat ze doet? Ze koopt wat fruit voor ze en een geeft ze een beetje kleingeld. Meestal gepaard gaand met een zin als: “Wat extra vitamientjes“.  Ontzettend lief! Want zij doet daadwerkelijk iets. Het stimuleert mij.

Kleine moeite, groot gebaar

Zeker toen ik onlangs in een terugkomdag van een cursus Geweldloze Communicatie dit inbracht als vraagstuk. Het meest mooie antwoord wat ik kreeg op de vraag wat ik nu precies zou kunnen doen? “Begin eens met gedag te zeggen. Dan krijgt die persoon de boodschap dat hij daadwerkelijk gezien wordt. Door jou. Als mens. Van daaruit kan je verder kijken wat je eventueel kan betekenen voor deze persoon“. Kleine moeite, groot gebaar. Want willen we niet allemaal gezien worden? Als mens?

Hoe ga jij om met mensen die op straat leven? Wat zou jij doen in dit specifieke geval?

Tot de volgende keer.

Rory Blokzijl