Draaiboek van het einde van een leven?

Een draaiboek? Van het einde van een leven? Wat is dat voor een lugubere titel. Geloof mij, dat is niet zo bedoeld. Al is het wel een gedachte die zojuist bij mij opkwam. Een idee. Een gedachtegang over hoe dit wellicht nuttig kan zijn voor andere mensen die ineens in zo’n situatie belanden. Het einde van een leven. Genoeg boeken te vinden over rouw (waarvan er overigens een aantal totaal niet fijn zijn en enkele uitschieters – zoals het boek ‘Vingerafdruk van verdriet’ – wel. Maar goed, dat is mijn persoonlijke ervaring). Maar informatie over de momenten zelf? Van ziek worden tot overlijden? Dat vond ik nergens. En misschien klopt dat. En moet je dat ervaren in het moment zelf.

Over leven = overleven

Maar toch. Ik had van te voren wel willen weten wat ik had kunnen verwachten. Nu overkwam het mij gewoon. En moest ik ‘overleven’. Ironisch woord en tegelijkertijd heel vervelend in de context. Toch kan ik het even niet anders omschrijven. De grote paniek die door je heen raast. Dat je met de beste wil van de wereld niet kan en wil bevatten wat er op dat moment gebeurt. Waar je rekening mee moet houden. En dan alle ‘regeldingen’ die op je schouder zitten te wachten en die je eigenlijk al moet oppakken – terwijl je nog niet weet hoe de dingen zich gaan ontwikkelen.

Diep van binnen weet je het eigenlijk wel

Of weet je het eigenlijk wel? Heel eerlijk? Diep van binnen voel je denk ik zelf wel aan of iets ‘foute boel’ is of niet. Op het moment dat ik ruim een jaar geleden papa had gesproken, vanaf ons vakantieadres. En er aanvankelijk nog niet iets heel bijzonders leek te zijn. Was ik al ongerust. Sliep ik met de telefoon – niet op stil – naast mijn oor. En voelde het heel vervelend in mijn buik.

Het einde van een leven

Toch is het niet te bevatten. Niet werkelijk. Totdat je zelf in het ziekenhuis bent en daadwerkelijk je moeder ziet liggen. Zoals ze altijd is geweest en tegelijkertijd heel anders. Toeters en bellen om haar heen en aan haar vast. Heel erg ziek. Ik schrok. Enorm. Je denkt te weten wat je kan verwachten en toch ook weer niet. Totdat je haar ziet. Wat ik voelde? Iets met jezelf wezenloos schrikken. Dat gevoel dat je ingewanden ineens tegelijkertijd naar beneden zakken. Paniek. Groot verdriet. Een rauw, onwerkelijk gevoel. Dat is wat ik op dat moment heb ervaren.

Schrijf alles op Rory

Weet je. Ik heb het advies gekregen om alles wat er gebeurd is – voor mijzelf – op te schrijven. Zodat ik niet met vragen zou blijven zitten. Alles kon teruglezen. Het van mij af kon schrijven. Maar dat heb ik nooit echt gedaan. Wel in het ziekenhuis overigens. Elke dag (of nacht). Heel eerlijk? Het is denk ik goed dat ik dat wel heb gedaan. Als houvast. Maar nadat ik het voor de eerste keer – toen mama al was overleden – heb teruggelezen werd ik overmand door verdriet. Omdat ik niet alleen de ‘mooie’ momenten teruglas, maar ook de allerheftigste. Het opent bij mij een deur naar alles wat ik liever in een dicht kamertje houd. Waar ik niet meer aan wil denken.

Houden van. Dat gaat nooit over

Gelukkig voelde ik wel aan dat dát niet de beste oplossing zou zijn. En dat het misschien wel een enkele reis richting een burn-out of iets dergelijks zou zijn. Dus ik ben gaan praten. Met de haptonoom waar ik al jaren kom (en destijds alweer een paar jaar niet was geweest). Daardoor kon ik er beter mee omgaan. Met dat intense en onwerkelijke verdriet. Het doorleven in plaats van weg te stoppen. Niet dat gelul over ‘een plekje geven’ of ‘verwerken’, want dat impliceert – voor mij – dat het ooit ‘over’ zal zijn. Wie wil dat nou? Je hebt zóveel van iemand gehouden. Dan wil je toch niet dat het over is?

Doorgaan met leven. Omgaan met het gat in je hart

Ik geloof in een van de verhalen die ik in de ‘goede’ boeken heb gelezen. Er zit een groot gat in je hart. Dat gat gaat niet weg of dicht. Dat blijft. Alleen leer je er – als het goed is – uiteindelijk beter mee omgaan. En dat is wat ik bedoel. Het is nu ruim een jaar geleden dat mama is overleden. En nog kan het mij in alle heftigheid overvallen. Een geur, een aanraking of mooie muziek (zoals op de Tong Tong-Fair. Eigenlijk achterlijk zou je denken? Dat ik vorig jaar vlak na het overlijden van mijn moeder met Mila daar naartoe ben gegaan. Waarschijnlijk was dat juist het beste om op dat moment te doen) en ik ben weer helemaal van de kaart. Toch merk ik dat soms de allerscherpste randjes langzaam iets minder scherp lijken te worden.

Zelfs in je grootste paniek weet je wat je moet doen

Natuurlijk. Als ik dit – wat ik nu schrijf – van te voren had gelezen, had ik – in al mijn labiele en grote verdriet – gedacht: “Flikker op!“. Want daar zat ik destijds helemaal niet op te wachten. Wat ik wel had willen weten is dat je in die enorme verdrietige labiliteit ook allerlei volwassen beslissingen dient te nemen. Destijds wist ik niet wat mij overkwam. Maar geloof mij, wanneer de nood hoog is weet je exact wat je moet doen. Heel gek is dat. Op het moment dat je niet meer weet waar je het moet zoeken van de paniek of verdriet? En er moeten belangrijke beslissingen worden genomen (adressen bij elkaar zoeken. Voorbereiden op wat eventueel – of zeker – komen gaat), dan doe je dat gewoon.

Even zakelijk dingen op een rijtje zetten?

Raar. Ik begon deze blogpost met het doel om zakelijk een aantal dingen op een rijtje te zetten. Dingen die je moet beslissen als iemand nog in leven is (waar zijn de adressen? Wie sturen we een kaart? Begraven of cremeren? Waar? ). En zeker op het moment dat de dierbare is overleden. Want – en dat klinkt niet leuk – dan gaat de klok tikken. En staat met stip op nummer één de rouwkaart. De inhoud, afbeelding, tekst en adressen. Dat is zo ongeveer het eerste wat je voor elkaar moet krijgen. De uitvaartbegeleider was daar heel duidelijk in. Maar in plaats van dat op een rijtje zetten van al die zakelijke dingen, ben ik uiteindelijk – gaandeweg het schrijven – heel ergens anders aanbeland. Niet bij een draaiboek. Wel bij het gevoel. En dat is misschien ook juist wel het allerbelangrijkste.

Leven

Voel. Doe. Doorleef. En respecteer dat ieder persoon anders is. En dat iedereen anders rouwt. Binnen een gezin. Als persoon. De gemeenschappelijke deler? De liefde die ieder van jullie voor de dierbare heeft gevoeld en nog steeds voelt…