Van de liefde en de zee, herinneringen aan een vroeger leven

Van de liefde en de zee. Een oorlogsroman, geschreven vanuit het perspectief van Koos Siemelink, eerste machinist van het SS Padong. Wist je dat ‘Van de liefde en de zee’ is gebaseerd op een waargebeurd verhaal? Koos Siemelink staat voor J.J. Erenstein, de grootvader van Willem’s vrouw. Eind april 1940 bezocht Siemelink de wereldtentoonstelling in New York, waar hij helemaal geïnspireerd raakte, verwondering voelde over alles wat er op stapel leek te staan en waar hij zelf hoop kreeg op een mooie toekomst.

Pijnlijk en zwaar

Klinkt prachtig en hoopvol, vind je niet? Maar dan vallen de Duitsers op 10 mei Nederland binnen. Ineens bevindt Koos zich in een situatie waarin hij onderworpen wordt aan de zogenaamde ‘vaarplicht’ en mag hij niet naar huis, naar zijn gezin in Utrecht. Een verhaal over een ontzettend moeilijke periode, waar je wellicht niet per definitie graag over leest. Onderwerpen die je misschien gevoelsmatig wilt vermijden, omdat ze pijnlijk en / of zwaar zijn. Maar waarvan het juist zo goed is om er wèl over te lezen, omdat het lijkt alsof steeds minder mensen iets afweten van deze zware periode in de (wereld)geschiedenis.

Van de liefde en de zee

Toch raakte deze roman mij heel erg. Het kwam binnen. Of dat nu komt doordat het gezin van Koos in Utrecht woonde (waar ik zelf geboren ben). Er herkenbare dingen, locaties en straatnamen worden genoemd zoals bijvoorbeeld het warenhuis ‘Galeries Modernes’ dat ik mij nog herinner uit mijn jeugd. Toen ik samen met mama (in de jaren zeventig en tachtig) allerlei dingen heb ondernomen in deze stad. En ook dat door dit boek mijn eigen herinneringen weer omhoog komen. Of misschien wel omdat deze oorlogsroman gebaseerd is op een waargebeurd verhaal waarin tevens de impact van de Duitse bezetting zo goed wordt belicht. Ik weet het niet. Het roept in ieder geval iets in mij op. Met de zee heb ik persoonlijk dan wellicht iets minder, maar met de liefde des te meer.

Levendige dialogen en kennis van zaken in ‘Van de liefde en de zee’

Feit is en blijft dat ik het een intrigerend onderwerp vind en juist doordat het een combinatie is van feiten en diverse persoonlijke verhaallijnen, ervaar ik het boek ‘Van de liefde en de zee’ als een prettig geschreven roman. Een oorlogsroman die – ondanks de nare, waargebeurde verhalen – makkelijk wegleest. Waarin je veel meer te weten komt over hoe het is om op een koopvaardijschip te varen en continu te leven met de angst om getorpedeerd te worden door Duitse onderzeeboten. Willem Erné heeft een behoorlijke kennis van zaken, die hij via levendige dialogen met ons deelt. Ik vind het fijn om op deze manier automatisch veel achtergrondinformatie te krijgen over diverse onderwerpen, die subtiel zijn verweven in deze roman.

Wetenswaardigheden die je raken

Een paar voorbeelden? Ik heb het bijvoorbeeld over de destijds beroemde wereldtentoonstelling in New York en wat die allemaal heeft opgeroepen bij de bezoekers. Maar ik doel ook op de achtergronden en opkomst van het Nazisme. Ook lees je – via de eerder genoemde persoonlijke verhaallijnen en de dialogen tussen de hoofd- en bijrolspelers – meer over de Spaanse burgeroorlog . Het Joodse vraagstuk komt natuurlijk ook uitgebreid aan bod in de gesprekken tussen Siemelink en zijn collega’s en vrienden.

Van onderlinge relaties – de liefde en meer – leer je heel veel

De onderlinge relaties komen ook uitgebreid aan bod. Koos die uiteindelijk een andere vrouw – Marian – leert kennen. Zijn eigen vrouw Marianne – die toen nog steeds in Utrecht woonde – die haar leven ook anders ging leven. Hoe moeilijk Koos’ zoon Gerhard het heeft als puber in een veranderende maatschappij. Met een NSB-er als oom – de broer van Gerhard’s moeder Marianne – in een klimaat waarin de Duitsers het steeds meer voor het zeggen krijgen. Maar natuurlijk ga ik niet teveel verklappen van de storyline. Het leek mij wel een goed idee om Willem wat vragen te stellen, zodat jullie op die manier wat meer te weten kunnen komen over de schrijver en de achtergronden van de roman.

Interview met Willem

Heb je altijd schrijver willen worden?

“Nee, alhoewel ik toe ik een jaar of 22, 23 was wel wat korte verhalen heb geschreven. Ik was er echter nog niet aan toe om schrijver te zijn. Ik wilde, denk ik nu, mijn vader postuum behagen. Hij was musicus en ik ben de muziek in gegaan. In de jaren ’90, toen ik begon te vertalen, kwam het schrijven weer naar boven. Ik heb toen ook enkele non-fictie jeugdboeken geschreven, waaronder Het Politieboek (Ploegsma). Toen ik 60 werd in 2013 heb ik, tot verbazing van mijn vrouw en ook mezelf, gezegd dat ik een roman ging schrijven. De tijd was rijp en ik flapte het er die dag zomaar uit. Dat schept een verplichting, onbewust waarschijnlijk mijn bedoeling“.

Hoe combineer je jouw verschillende passies? Vertalen, muziek maken en schrijven?

“Vertalen is niet echt een passie. Ik verdien er m’n brood mee. Tot 1 juni, dan krijg ik AOW. Ik blijf nog een dag in de week freelancen, dat wel. Mijn twee romans tot nu toe heb ik geschreven naast vier dagen werken in de week als vertaler: ’s avonds, in de weekends en in de vakanties. Muziek heeft al die tijd op een laag pitje gestaan, dat, nu ik meer tijd krijg, weer aan het opflakkeren is. Ik heb met een duopartner onder de naam ‘The News’ in de jaren 80 een album gemaakt dat nooit is uitgekomen. Daar gaat het komende jaar verandering in komen. Ook ga ik mijn eigen album, Invasion of the Song, dat ik in eind jaren 90 onder de naam The Song Dynasty heb gemaakt, weer ‘oppoetsen’“.

Wat is het moeilijkste geweest aan het schrijfproces van dit specifieke boek?

“De beslissingen welke kant je al schrijvende opgaat. Is nog een oversteek op een koopvaardijschip niet te veel van het goede? Of moet dat juist vaker gebeuren? Zeg ik niet te veel en suggereer ik niet te weinig? Of juist andersom? Kloppen de historische feiten en zei iemand dat toen wel op die manier? Soms is dat moeilijk, maar altijd is het een leuke uitdaging om eruit te komen. En ik heb drie goede meelezers en hulp gehad van diverse mensen, ook in Engeland. Ook het tussen het schrijven door moeten werken (hahaha!) was weleens lastig. Maar dat is zo meteen voorbij. Dan kan ik min of meer fulltime aan nummer drie beginnen (verdergaan)“.

Was het lastig om de emoties te ervaren die ongetwijfeld omhoog zijn gekomen bij zowel jou als je vrouw en hoe ga je daar mee om?

“Emotioneel stond wat met Marguerites opa gebeurd is tamelijk ver weg, maar alles kwam natuurlijk wel weer voorbij. Marguerites belangrijkste emotie was dat ze het zo ontzettend fijn had gevonden als ik de roman had kunnen schrijven toen haar moeder nog leefde (is januari 2017 overleden op 89-jarige leeftijd) (zie ook Franska.nl). Dan had ze er met haar veel meer over gesproken. Nu wisten we ervan, spraken er soms met haar over, maar niet genoeg, beseffen we nu. Voor mijn schoonmoeder moet het zwaar geweest zijn haar vader te verliezen terwijl hij in Australië nog gewoon leefde. Maar het feit is dat dit onderwerp pas weer naar boven kwam nadat mijn schoonmoeder was overleden. Such is life“.

Of heb je emoties zoals angst, onzekerheid en liefde juist gebruikt voor de mooie verhaallijnen, die mij als lezeres hebben geraakt?

“Zeker. Ook uit mijn eigen leven. Juist uit mijn eigen leven, zou ik zeggen. Want daar gaat het om, denk ik. Niet dat je jouw leven beschrijft, maar dat je je emoties een plaats geeft in het verhaal. Dat je daarmee de verzonnen karakters tot leven wekt“.

Dankjewel Willem, voor je eerlijke antwoorden op mijn vragen.

Wat vindt Rory?

Ik vind ‘Van de liefde en de zee’ een prachtig boek, wat bij mij het gevoel oproept dat dit een onderwerp is dat niet vergeten mag worden. Ieder jaar blijven er minder veteranen over die kunnen vertellen over deze donkere periode uit de geschiedenis. Ik hoop dat met (oorlog)romans als dit boek van Willem Erné het toegankelijk blijft voor vele generaties en dat we daar onze eigen levenslessen uit mogen halen.

Wat weet jij van de Tweede Wereldoorlog?

Tot de volgende keer.

Rory Blokzijl

Dit boek heb ik toegezonden gekregen

Titel: Van de liefde en de Zee
Auteur: Willem Frederik Erné
ISBN: 9789082765311
Uitgeverij: De Wielen

Verkrijgbaar online onder andere bij Bol (dit is geen affiliate link)